Ogólnopolski Klub Miłośników Opery "Trubadur" Pod Patronatem Programu II Polskiego Radia

wielki mistrz belcanta

Alfredo Kraus (Alfredo Kraus Trujillo), tenor hiszpański, ur. 24.09.1927 w Las Palmas w rodzinie hiszpańsko-austria-ckiej, zm. 10.09.1999. Studia wokalne u Mercedes Llopart w Mediolanie, debiut operowy w Kairze w 1956 (Książę Mantui w Rigoletcie), potem występy w Londynie, Hiszpanii i Portugalii (m. in. także z Marią Callas), 1959 – debiut w Covent Garden (Edgardo w Łucji z Lammermoor), 1960 – debiut w La Scali (Elvinio w Lunatyczce), 1966 – debiut w Metropolitan Opera (Książę Mantui). Regularne występy na czołowych scenach operowych świata, także na festiwalach operowych w Salzburgu, Edynburgu i Orange. W repertuarze partie liryczne „tenore di grazia”, eleganckie, pełne wytwornego smaku frazowanie, wyjątkowa swoboda w osiąganiu wysokich dźwięków, zadziwiająca kondycja wokalna, pełna aktywność wokalna do końca lat 90-tych.

(wg Reclams Lexikon der Opernwelt, Stuttgart 1998)

Pierwsze informacje o poważnej chorobie Alfredo Krausa podała prasa muzyczna już w lipcu 1999 roku. Artysta odwołał wszystkie występy, ale prace przygotowawcze do piątego już konkursu jego imienia (Concurso Internacional de Alfredo Kraus) tradycyjnie odbywającego się na Wyspach Kanaryjskich nie zostały zawieszone. Choć więc wszyscy zdawali sobie sprawę z powagi sytuacji, śmierć artysty była zaskoczeniem, zarówno dla wielbicieli jego talentu, jak i całego środowiska muzycznego. Odszedł przecież jeden z największych: Wielki Mistrz Belcanta. Wzruszona do głębi jego partnerka, wybitna śpiewaczka, Magda Olivero, powiedziała: Zgasło wielkie światło… podziwiałam w nim wytworność i szlachetność człowieka oraz niezwykły profesjonalizm artysty. Był skromny, unikał wszelkiej reklamy…

Tych parę słów znakomicie charakteryzuje sylwetkę artystyczną Krausa. Jego kariera przebiegała niezwykle spokojnie, była mądrze zaprogramowana i stopniowo, systematycznie prowadzona. Spróbujmy więc, darując sobie kalendarium pełnych sukcesów występów i osiągnięć tenora, zastanowić się i wytłumaczyć jego „artystyczną długowieczność”. Śpiewak ten bowiem aż do końca zachował znakomity głos i wyjątkową kondycję wokalną. Uaktualniając anegdotyczne wręcz już stwierdzenie jednego z krytyków, Alfredo Kraus mając lat 70, wyglądał jak 50-letni mężczyzna, a śpiewał, jakby miał niewiele ponad 40 lat! Renata Scotto, wieloletnia partnerka Krausa na scenie i w studiach nagraniowych, powiedziała o nim: To najlepszy „tenore di grazia”, z jakim kiedykolwiek śpiewałam. Istotnie, w samej materii głosu, jego delikatności i jakości brzmienia kontynuował on sztukę wokalną Tita Schipy i Ferruccia Tagliaviniego, choć w zakresie skali przewyższał obu. Osiągał swobodnie nie tylko wysokie tenorowe „c”, ale także „cis” i „des”, a nawet „d”, a gdy miał tzw. „dobry dzień”, potrafił śpiewać i do „es”. Mógł więc zmierzyć się z tak trudnymi dla tenora partiami jak Artur w Purytanach czy Tonio w Córce pułku i to bez żadnego transponowania w dół. W ogóle repertuar Krausa sprowadzał się do kilkunastu zaledwie partii, bardzo starannie wyselekcjonowanych, doskonale odpowiadających mo??liwościom jego głosu i znakomicie opracowanych. Prócz wymienionych były to: Ernesto w Don Pasquale, Edgar w Łucji z Lammermoor, Romeo w Romeo i Julii, Gennaro w Lukrecji Borgii, Książę Mantui w Rigoletcie, Des Grieux w Manon, tytułowy Werther, Elvinio w Lunatyczce, Nadir w Poławiaczach pereł, Alfred w Traviacie, Faust, Fernando w Faworycie. Te śpiewał najczęściej lub najchętniej. Były także oczywiście i inne, choć nie stanowiły „żelaznego repertuaru” artysty. Zdecydowanie unikał partii cięższych typu Rudolfa w Cyganerii, Cavaradossiego w Tosce czy Pinkertona w Madamie Butterfly. Śpiewał (a nawet nagrywał) je wprawdzie, ale wyłącznie incydentalnie, raczej na początku swej drogi wokalnej. A popisową dla tenora partię Riccarda w Balu maskowym odkładał zawsze na koniec swej kariery, by w efekcie nigdy jej nie podjąć. Dobór repertuaru był wynikiem mądrego podejścia artysty do swoich możliwości wokalnych. Kraus wcześnie nauczył się trudnego do wymówienia dla śpiewaków słowa „nie”. Zwykle, dla usprawiedliwienia odmowy, przytaczał swą zasadę: Śpiewak jest jak bokser lub ciężarowiec. Gdy próbuje więcej podnieść, niż potrafi, może się załamać. Podobnie gdyby walczył z kimś, kto jest cięższy, może łatwo przegrać. Śpiewak musi więc podejmować tylko te partie, które nie są za ciężkie dla jego głosu.

Kraus występował rocznie tylko 40-50 razy. I to głównie w operach. Recitali i koncertów na ogół unikał, a tych na „??wieżym powietrzu” – zdecydowanie. Uważał je za szkodliwe wokalnie i artystycznie. Dlatego tak otwarcie krytykował „trzech tenorów” za gorszący i karygodny komercjalizm ich koncertów, niszczący prestiż opery na całym świecie (Hello, Londyn, 15.02.1992). Bodaj tylko raz złamał swoją zasadę: w 1992 roku wziął udział w koncertach plenerowych z okazji Igrzysk Olimpijskich w Barcelonie. W swych wojażach artystycznych omijał także miasta o niesprzyjającym mu klimacie.

Zapewne ów „reżim” repertuarowy i swoista „higiena” głosu spowodowały, iż mógł śpiewać do ostatnich niemal dni swojego życia, zachowując pełnię i swobodę głosu. O jednym z jego ostatnich występów operowych w Berlinie (partia Werthera w operze Masseneta) tak pisał recenzent: (…) wszystkie walory sztuki wykonawczej Maestra Alfreda ujawniły się (…) z największą mocą. Przepysznie osadzone najwyższe dźwięki lśniły jak najszlachetniejsze diamenty, francuska fraza (…) urzekała nieskazitelnym rysunkiem, a emocjonalny żar nigdy nie dominował nad wykwintnym smakiem śpiewaka (…) (M. Deuar, Ruch Muzyczny nr 17, 1998 r.).

A sam głos Alfredo Krausa najlepiej scharakteryzował Janusz Łętowski: Kraus jest fantastycznym profesjonalistą. Ma absolutnie wszystko, co musi mieć dzisiaj tenor, a nawet chyba więcej: bezbłędna emisja, wyrównany oddech, fantastyczne górne dźwięki, kultura, umiar, elegancja… (Ruch Muzyczny nr 19, 1980 r.). Być może głos jego nie miał urzekającej „słodyczy” Gigliego, Schipy czy Tagliaviniego. Być może interpretacje Krausa nie były tak zmysłowo-uwodzicielskie, ale przecież aksamit i delikatność brzmienia tego głosu, jego arystokratyczna elegancja stawiały artystę wysoko w hierarchii współczesnych mu tenorów.

A „jedynym, szlachetnym arystokratą sceny” nazywano Krausa niemal od początku jego międzynarodowej kariery. I to nie tylko ze względu na te wyjątkowe walory wokalne. Także z uwagi na jego sceniczną aparycję. Raczej wysoki, szczupły, zgrabny, o delikatnej budowie, oszczędny w gestach i ruchach, wytwornie i swobodnie noszący kostium, demonstrujący nienaganne maniery – taki był i taki pozostał do końca.