Ogólnopolski Klub Miłośników Opery "Trubadur" Pod Patronatem Programu II Polskiego Radia

Sera powstała w ramach forum twórców Kultur zorganizowanego w latach 90-tych przez Norweską Radę Kultury w celu stworzenia nowego norweskiego dramatu muzycznego. (Miło usłyszeć, że są gdzieś na świecie miejsca, gdzie przeznacza się pieniądze na takie cele. Szkoda, że nie u nas.) Prapremiera opery odbyła się podczas Ultima Festival w Oslo cztery lata temu. Polska premiera jest pierwszym zagranicznym wystawieniem utworu i została przygotowana we współpracy TW-ON i Vest Opera w Bergen.

Axel Hellstenius na konferencji prasowej tak mówił o swoim dziele: Chciałem stworzyć operę bliską artystom w niej występującym. Stąd pomysł, by była związana z dźwiękiem. Dźwięk jest tu metaforą życia. Myśląc o operze trzeba pamiętać, że mamy do czynienia ze światem alegorycznym, gdzie przesłanie wyrażone jest za pomocą muzyki i ruchu. Fabuła Sery oscyluje pomiędzy przypowieścią a baśnią. Wielojęzyczna sekta pod przywództwem Lilith pragnie, by na Ziemi zapanowała absolutna cisza. Wszystkie dźwięki zostały już wytropione, zebrane i nagrane. Lilith ukończyła swoją misję i prosi Boga, aby zamknął płyty na zawsze w boskiej bibliotece. Bóg wysłuchał jej próśb i rozkazuje aniołowi o imieniu Sera udać się po przesyłkę. Sera jest przeciwna planom Lilith i postanawia je zniweczyć. Zabrawszy przygotowane płyty odwiedza potajemnie Abla – człowieka kochającego dźwięki ponad wszystko. Anioł zostawia mu jedną płytę i odchodzi ze słowami: Wiem, że kochasz dźwięki tak bardzo., że jesteś w stanie je znaleźć i przetworzyć., że musisz je poczuć i zrozumieć.

Lilith, domyślając się podstępu Sery, przybywa do domu Abla i siłą odbiera mu nagranie. Nie wie jednak, że miłośnik dźwięków zdążył zrobić dla siebie kopię. Fanatyczna Lilith tryumfuje, jest przekonana, że na świecie zapanuje wieczna cisza. Nagle z domu Abla rozbrzmiewają nowe dźwięki. Młody człowiek pozostaje głuchy na argumenty Lilith: Dźwięk jest chaosem, Abel. Chaos jest śmiercią. I odpowiada: Dźwięk jest życiem. Życie jest dźwiękiem. Rozwścieczona Lilith zakłada mu na uszy słuchawki i zabija ogłuszającą kakofonią dźwięków. Sera nie zdołała go uchronić.

W finale Lilith zostaje skazana na wieczną ciszę, zaś karą dla Sery za nieposłuszeństwo wobec Boga jest zesłanie w nicość. Zanim to jednak nastąpi, aniołowi kochającemu ludzi udaje się zbliżyć potajemnie do martwego Abla i tchnąć w niego nowe życie: Obudź się, mój mały Ablu. Musisz się obudzić. Masz iść naprzód. Masz stworzyć, mój Ablu, dźwięk stworzenia, dźwięk stworzenia.

Muzycznie spektakl świetnie przygotował i poprowadził Michał Klauza. Słowa uznania należą się wszystkim muzykom niewielkiej orkiestry (kilkanaście instrumentów, głównie dętych). Kompozycja Norwega zabrzmiała ciekawie i oryginalnie. Słuchałam jej z niesłabnącym zainteresowaniem i dużą przyjemnością. Muzyka ta jest klarowna, jakby przejrzysta, chciałoby się powiedzieć czysta. Odbieramy utwór jako całość, rozkoszując się jednocześnie każdym dźwiękiem z osobna.

Świetną odtwórczynią głównej roli była solistka Norweskiej Opery Narodowej Toril Carlsen. Jej ładny, ciepły sopran pasował idealnie do odtwarzanej postaci, zaś talent aktorski pozwolił na wykreowanie pełnego miłości, dobroci i wdzięku aniołka Sery. Przykładem wysokiego aktorskiego kunsztu artystki może być scena pierwszego spotkania z Lilith, kiedy nieznacznym ruchem głowy, drobnym gestem potrafiła okazać całą bezmierną niechęć i odrazę, jaką żywiła do bezwzględnej miłośniczki ciszy. Odtwarzająca tę ostatnią postać Szwedka Anna Einarsson wywiązała się ze swego zadania bez zarzutu. Stworzyła postać zimnej i okrutnej fanatyczki, zaślepionej pragnieniem uszczęśliwienia wszystkich, nawet wbrew nim samym. Pomógł jej w tym dość mocny mezzosopran o chłodnej, metalicznej barwie. Idealnym Ablem okazał się jej rodak, tenor Anders J. Dahlin. Jego mocny, odrobinę ostry głos zabrzmiał doskonale w trudnej, aczkolwiek niezbyt dużej partii. Z przyjemnością posłuchałabym tego śpiewaka w jakiejś większej roli. Brytyjski bas-baryton Simon Kirkbride kreujący w tym spektaklu postać Boga był mało wyrazisty, a jego głos nie należał do tych, które pozostają na dłużej w pamięci. Być może tak miało być, gdyż Bóg jest tutaj jakby trochę nieobecny a na dodatek jest chory, kaszle i kicha bez przerwy. Bardzo dobrze zaprezentował się kilkunastoosobowy chór złożony z artystów TW-ON przygotowany przez Bogdana Golę.

Przedstawienie wyreżyserował Polak na stałe mieszkający w Norwegii – Piotr Chołodziński, zaś autorem scenografii był Rolf Alme. Obaj panowie udowodnili, że stosując bardzo oszczędne środki można całkowicie zawładnąć wyobraźnią widza i przenieść go w zupełnie inny świat. Akcja rozgrywała się na ciemnej scenie udekorowanej jedynie zawieszonymi u sufitu trzema kamiennymi płytami. W głębi umieszczono drabiny – wyższą dla Boga, niższą dla Sery. Kostiumy o bardzo pomysłowych krojach (długa spódnica Sery w kształcie odwróconego stożka o ściętym wierzchołku) utrzymane były w odcieniach bieli. Jedynym kolorowym elementem były czerwone piłeczki, którymi Sera obrzucała Boga na początku przedstawienia. Osobiście bardzo lubię takie oszczędne, wręcz minimalistyczne, a jednocześnie wysmakowane spektakle i chętnie obejrzałabym Serę jeszcze raz.